Nguồn gốc của Đế quốc Ba Tư là từ các bộ lạc, được thống nhất bởi vua Achaemenes vào khoảng năm 690 trước Công nguyên và thành lập triều đại Achaemenid. Sau đó, các lãnh thổ của hậu duệ của Vua Achaemenes được nhượng lại cho các thuộc địa của người Median ở miền bắc Iran ngày nay. Người kế vị Achaemenid, Cyrus Đại đế, đã lật đổ Media và thành lập Đế chế Ba Tư của mình.

Đế chế Ba Tư Achaemenid được thành lập bởi Cyrus Đại đế vào khoảng năm 550 trước Công nguyên. Vị vua này có danh hiệu là Vua của các vị vua (Shahanshah). Mặc dù Đế chế Ba Tư đã kết thúc một cách bi thảm dưới bàn tay của Alexander Đại đế (của Vương quốc Macedonia) vào năm 330 trước Công nguyên, nhưng nó đã để lại một di sản lâu dài cho sự phát triển tiếp theo của các nền văn minh và đế chế trên thế giới. Đế chế Ba Tư là một đế chế quan trọng trong lịch sử nhân loại bởi vì nó là đế chế thực sự đầu tiên – nó đặt ra các tiêu chuẩn cho các đế chế sẽ như thế nào đối với các đế chế trong tương lai. Sau đó, cái tên Đế chế Ba Tư vẫn được sử dụng cho đến năm 1979 dưới triều đại của Mohammad Reza Pahlavi.

Dưới triều đại của Cyrus Đại đế (559 TCN – 530 TCN), đế chế Ba Tư đã chinh phục Media, Lydia, Babylon, Ai Cập và hình thành nên đế chế lớn nhất trong khu vực. Vào thời của Hoàng đế Darius Đại đế (trị vì 522 TCN – 486 TCN) – một vị vua có tài tổ chức và quân sự – ông đã cải tổ Đế quốc và dẫn quân Ba Tư chinh phục châu Âu. Ông là vị vua châu Á đầu tiên chinh phục châu Âu. Ông cũng cách mạng hóa nền kinh tế bằng cách định giá nó trên đồng bạc và vàng, đồng thời đưa ra hệ thống thuế ổn định và có quy định, thực sự phù hợp với từng khu vực, dựa trên kế hoạch doanh thu ước tính cũng như tiềm năng kinh tế của từng khu vực. Con trai ông là Hoàng đế Xerxes Đại đế (trị vì 485 TCN – 465 TCN), cũng rút quân về phía Tây, giành được nhiều chiến thắng vang dội, nhưng sau đó thua trận trước quân Hy Lạp và phải rút lui.

Đế quốc Ba Tư đã nói ở trên tồn tại vào một thời điểm độc nhất trong lịch sử khi phần lớn thế giới văn minh có người sinh sống tập trung ở hoặc gần Trung Đông. Kết quả là, Đế chế Ba Tư, trong khi cai trị hầu hết Trung Đông vào thời điểm đó, cũng cai trị một phần lớn dân số thế giới hơn bất kỳ đế chế nào khác trong lịch sử. Cụ thể, vào năm 480 TCN, đế chế này có dân số xấp xỉ 49,4 triệu người, bằng 44% dân số thế giới lúc bấy giờ.

Một đế chế lớn như vậy chỉ có thể được tập hợp thông qua sức mạnh quân sự. Những thành tựu quân sự của Đế chế Ba Tư là rất đáng chú ý, mặc dù chúng thường bị lãng quên do sự mất mát đột ngột của đế chế vào tay quân đội của Alexander Đại đế. Các chiến dịch khác nhau của Ba Tư đã chinh phục nhiều nền văn minh tiên tiến trên thế giới vào thời điểm đó như Babylonia, Lydia, Ai Cập và khu vực Gandhara của người Hindu nằm ở Pakistan ngày nay.

Xét về sức mạnh quân sự, người Ba Tư có phương pháp tổ chức rất khoa học và hiện đại. Trong độ tuổi từ 5 đến 20, các cậu bé Ba Tư được huấn luyện bắn cung và cưỡi ngựa. Sau thời gian này, nam giới sẽ phải trải qua 4 năm thực hiện nghĩa vụ quân sự và sẽ bị gọi quay trở lại nếu cần thiết. Sau 50 tuổi, đàn ông Ba Tư sẽ được coi là “nghỉ hưu” và không cần nhập ngũ nữa.

Quân đội Ba Tư có tổ chức quân đội khá hiện đại với tỷ lệ 1:10. Vì vậy, đơn vị lớn nhất là “Myriad” với quân số 10.000 binh sĩ, được chia thành 10 đơn vị “Hazarabam” (1000 trong tiếng Ba Tư). Sau đó, mỗi “Hazarabam” bao gồm 10 đơn vị “Sataba” (100) và mỗi “Sataba” bao gồm 10 đơn vị “Dathaba” (10). Được biết, các đơn vị đều có chỉ huy tương tự như cách tổ chức quân đội hiện nay trên thế giới.

Trang bị của bộ binh Ba Tư bao gồm cung tên, giáo dài và kiếm cong. Các đơn vị bắn cung được coi là xương sống của quân đội Ba Tư, mỗi đơn vị bắn cung sẽ luôn được bảo vệ bởi một đơn vị lính mang khiên và giáo dài. Kỵ binh Ba Tư là những đơn vị tự trị và thường là những quý tộc có địa vị xã hội cao. Kỵ binh được các hoàng đế Ba Tư coi là “quả đấm thép” và được trọng dụng vô cùng. Đơn vị kỵ binh nổi tiếng nhất của Ba Tư là “Hukava”, bao gồm một nghìn rưỡi quý tộc có địa vị rất cao trong xã hội Ba Tư. Lực lượng cũng khá phổ biến trong quân đội Ba Tư là “Amrtaka” (những người bất tử). Đây là những người lính bộ binh đặc biệt tinh nhuệ đóng vai trò đồn trú, bảo vệ hoàng gia và quân số khoảng 10.000 người (1 “Maryad”). Ngoài ra, người Ba Tư còn xây dựng một lực lượng hải quân, thủy quân lục chiến và lính đánh thuê rất chuyên nghiệp.

Có một thực tế là nhiều người Hy Lạp sống ở Đế quốc Ba Tư hơn bên ngoài. Đế chế Ba Tư đã mang lại thời kỳ hòa hợp và hòa bình cho Trung Đông trong 200 năm – một kỳ tích hiếm khi lặp lại.

Về các khái niệm đế quốc, di sản của Đế chế Ba Tư trên thế giới bao gồm việc sử dụng mạng lưới đường bộ, hệ thống bưu chính (Cyrus Đại đế đã hình thành một hệ thống bưu chính sáng tạo) trên khắp đế chế, dựa trên một số trạm truyền tải được gọi là Chapar Khaneh ), một ngôn ngữ hành chính thống nhất (tiếng Aramaic được sử dụng trong toàn bộ đế chế), chính quyền tự trị cho các dân tộc thiểu số, và một bộ máy hành chính. Tôn giáo Ba Tư – Zoroastrianism – đã ảnh hưởng đến sự phát triển của các khái niệm chính như ý chí tự do, thiên đường và địa ngục trong các tôn giáo Áp-ra-ham cho đến Do Thái giáo.

Năm 334 TCN, lúc này Ba Tư đã suy yếu, vua Macedonia Alexander Đại đế dẫn đầu liên minh các thành bang Macedonian và Hy Lạp băng qua Hellespont tấn công Ba Tư. Ban đầu ông ngưỡng mộ hoàng đế Cyrus Đại đế – vị vua đã thống nhất hai dân tộc Media và Ba Tư. Với một lực lượng quân đội tinh nhuệ, ông quyết định theo chân Hoàng đế Cyrus Đại đế xây dựng một Đế chế để thống trị thế giới. Vua Alexander Đại đế đánh trận đầu tiên với quân Ba Tư tại Granicus và giành chiến thắng. Năm 333 TCN, ông tiếp tục đánh bại quân đội Ba Tư do chính Hoàng đế Darius III chỉ huy trong Trận Issus năm 333 TCN, sau đó ông chiếm được thành phố Tyre. Vua Alexander Đại đế cũng tiến quân vào Ai Cập năm 332 TCN. Sau đó, Hoàng đế Darius III lại bị đánh bại trong trận Gaugamela (Arbela) năm 331 TCN. Trong lúc khủng hoảng, Darius III bị người anh họ Bessus giết vào năm 330 TCN, cùng năm mà vua Alexander Đại đế đốt cháy Persepolis. Bessus, tức là. Vua Artaxerxes V kéo dài đến năm 328 trước Công nguyên, khi toàn bộ Đế chế Ba Tư bị mất vào tay Alexander Đại đế. Bess bị bắt sống. Mặc dù đánh bại Hoàng đế Darius III nhưng vua Alexander Đại đế vẫn tôn trọng đối thủ của mình và đã xây dựng cho Darius III một lăng mộ ở Persepolis.

Nguồn: