Bản khắc gỗ The Great Wave off Kanagawa của nghệ sĩ Nhật Bản Katsushika Hokusai là một trong những tác phẩm nghệ thuật quan trọng nhất trong lịch sử nghệ thuật thế giới. Tuyệt phẩm Song Lung chứng kiến ​​sự giao lưu, học hỏi giữa các giá trị văn hóa Đông – Tây.

Những ngọn sóng cuộn cao tung bọt trắng xóa như móng vuốt sẵn sàng đón con thuyền ra khơi đã từng là nguồn cảm hứng nghệ thuật cho nhiều họa sĩ trường phái ấn tượng châu Âu, thường là Van Gogh và Cezanne. Nhiều ghi chép cũng cho rằng bức tranh này đã tạo nên một “cơn sốt nghệ thuật Nhật Bản” ở Paris vào những năm 1895 – khi họa sĩ người Pháp Félix Bracquemond trình bày một bản sao của cuốn ký họa Hokusai tại một hội thảo. Năm 1903, Sóng dài cũng là nguồn cảm hứng để Claude Debussy sáng tác bản giao hưởng La Mer. Wave Lung cũng được nền văn hóa phương Tây hiện đại đón nhận và hình ảnh làn sóng xuất hiện ở nhiều nơi từ hình in trên áo phông, hình xăm, quảng cáo, bìa sách…

Không chỉ là nguồn cảm hứng bất tận của văn hóa phương Tây, mà bản thân Song Lung cũng là một kiệt tác chịu ảnh hưởng của phương Tây. Trước khi tác phẩm này được xuất bản, khoảng năm 1830, Nhật Bản bước vào thời kỳ mở rộng quan hệ ngoại giao và hội nhập với phương Tây. Các dạng sóng xanh mà Hokusai sử dụng trong các bản in của mình được nhập khẩu từ Châu Âu. Màu xanh Phổ, còn được gọi là màu xanh quang phổ, là một màu nhân tạo được tạo ra vào thế kỷ 18 và nổi tiếng với độ sâu và độ bền màu cao.

Khi xem The Great Wave ngoài khơi Kanagawa, người xem dù thuộc nền văn hóa nào cũng có thể cảm nhận được “câu chuyện” về sự kiên cường của con người trước thiên nhiên hoang dã. Những con sóng dữ như những “móng vuốt” trắng muốt vươn cao muốn ôm lấy con thuyền mỏng manh giữa trùng khơi. Tuy nhiên, giữa biển khơi đầy sóng gió, con thuyền mà Hokusai kéo lại cảm thấy dịu dàng, như đang cố bám lấy ngọn sóng để khéo léo vượt qua cơn thủy triều sinh tử. Một số phân tích cũng cho thấy rằng việc sử dụng màu xanh dịu và cách vẽ các bong bóng tròn màu trắng, trái ngược với những hình ảnh thông thường về đại dương cuồng nộ, thể hiện một cái nhìn tích cực về thách thức của cuộc sống. Hay, đó là những suy tư rất Á Đông của Hokusai về cuộc đời: đối mặt với thử thách, sóng gió bằng một thái độ bình thản, bằng đôi mắt trầm tĩnh vô cùng sâu sắc.

Tiền thân của Great Wave ngoài khơi Kanagawa

Trước bản khắc gỗ nổi tiếng này, Hokusai đã thực hiện ba thí nghiệm với hình ảnh đảo ngược của sóng biển và con người.

Năm 1797, khi Hokusai 33 tuổi, ông bắt đầu sử dụng hình ảnh sóng biển làm chủ đề nghệ thuật trong các tác phẩm của mình, đó là Mùa xuân ở Enoshima.

Năm 1803, Hokusai tiếp tục mô-típ này trong tác phẩm Quang cảnh Honmoku bên ngoài Kanagawa.

Hai năm sau Quang cảnh Honmoku ngoài khơi Kanagawa, năm 1805, Hokusai xuất bản Thuyền chở hàng nhanh chiến đấu với sóng. Rõ ràng hình ảnh sóng và thuyền trong tác phẩm này gần với tuyệt tác Sông Lung hơn. Tuy nhiên, hình tượng sóng ở đây được nhận xét là khá thô vì màu sắc, hình khối, chưa đạt đến chất thi pháp của Phổi sóng.

Có nhiều phân tích về sự phát triển tâm hồn tác giả qua 4 bức tranh được vẽ ở 4 thời kỳ khác nhau, và phần lớn đề cập đến những chiêm nghiệm trong vài năm trước khi Hokusai qua đời:

“Tôi bắt đầu vẽ từ năm 5 tuổi. Đến năm 50 tuổi tôi đã vẽ đủ, nhưng đến 70 tuổi tác phẩm của tôi mới thực sự có giá trị. Ở tuổi 73, cuối cùng tôi đã học được điều gì đó về bản chất thực sự của sự vật, chim chóc, động vật, côn trùng, cá và thực vật. Rồi cho đến 80 tuổi tôi sẽ tiếp tục tiến bộ và 90 tuổi tôi sẽ hiểu được ý nghĩa sâu xa nhất của vạn vật…”.

200 năm sau khi kiệt tác này ra đời, những giá trị và bài học cuộc sống mà nó để lại vẫn còn nguyên giá trị và ý nghĩa đối với tất cả chúng ta. Dù khó khăn trước mắt là vô cùng lớn nhưng rồi cũng sẽ qua, quan trọng nhất là tinh thần kiên cường và sự nỗ lực bền bỉ của người dân. Hãy dũng cảm và tiếp tục đi.

–

Hay nhin nhiêu hơn

Bản tin nghệ thuật và sự kiện đặc biệt tháng 2 năm 2019

Khám phá nét nữ tính trong tranh của họa sĩ da màu Charlotte Edey