Nguyên nhân là phạm trù dùng để chỉ sự tác động qua lại giữa các bộ phận của cùng một sự vật hoặc giữa các sự vật với nhau gây ra sự biến đổi cụ thể.

Kết quả là phạm trù dùng để chỉ những biến đổi xảy ra do tác động qua lại giữa các mặt của một sự vật hoặc giữa các sự vật với nhau.

Nội dung của khái niệm nguyên nhân vừa trình bày cho chúng ta nhận thức bước đầu rất quan trọng, đó là hiện tượng không bao giờ tự nó là nguyên nhân, chỉ có sự tác động trở lại của hiện tượng mới là nguyên nhân.

2.2. Một số tính chất của mối quan hệ nhân quả:

khách quan

Mối liên hệ nhân quả là mối liên hệ khách quan của bản thân các sự vật. Nó tồn tại ngoài ý muốn của con người, cho dù chúng ta có nhận thức được nó hay không.

Vì quan hệ nhân quả vốn có trong bản thân sự vật, nên nó không thể được đồng nhất với tính có thể dự đoán được.

tất yếu

Một nguyên nhân nhất định, trong những điều kiện nhất định, chỉ có thể gây ra một kết quả nhất định. Đó là tính tất yếu của mối quan hệ nhân quả trong những điều kiện nhất định.

– Nếu sự vật, hiện tượng giống nhau về bản chất thì hành động trong những hoàn cảnh tương đối giống nhau sẽ gây ra kết quả về bản chất giống nhau.

Nguyên nhân và hoàn cảnh càng ít khác biệt thì hiệu quả do chúng tạo ra càng ít khác biệt.

Phổ biến

Mọi sự vật, hiện tượng trong tự nhiên và xã hội đều do những nguyên nhân nhất định tạo thành.

Không có sự vật hay hiện tượng nào mà không có nguyên nhân của nó. Vấn đề là chúng ta đã phát hiện, đã tìm ra nguyên nhân hay chưa.

2.3. Mối quan hệ biện chứng giữa nguyên nhân và kết quả:

Theo quan điểm của chủ nghĩa duy vật biện chứng, nhân quả có mối quan hệ như sau:

Nguyên nhân sinh ra kết quả.

Tuy nhiên, không phải mọi chuỗi hiện tượng trong thời gian đều thể hiện mối quan hệ nhân quả.

– Nếu các nguyên nhân khác nhau tác động lên sự vật theo cùng một hướng thì chúng sẽ có tác dụng như nhau, thúc đẩy quá trình hình thành kết quả. Ngược lại, nếu các nguyên nhân khác nhau tác động lên sự vật theo những hướng khác nhau, chúng sẽ làm suy yếu, thậm chí triệt tiêu tác dụng của nhau.

– Cùng một nguyên nhân có thể gây ra nhiều kết quả khác nhau tùy từng trường hợp cụ thể. Ngược lại, cùng một kết quả có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau tác động riêng lẻ hoặc đồng thời gây ra.

– Căn cứ vào tính chất, vai trò của nguyên nhân đối với sự hình thành kết quả, có thể phân nguyên nhân thành:

Nguyên nhân sơ cấp và thứ cấp.

Nguyên nhân bên trong và bên ngoài.

+ Nguyên nhân khách quan và nguyên nhân chủ quan.

Trả kết quả về nguyên nhân

Thay đổi vị trí giữa nguyên nhân và kết quả

Nhân quả có thể thay thế cho nhau. Điều này có nghĩa là một sự vật, hiện tượng nào đó xét trong mối quan hệ này là nguyên nhân, xét trong mối quan hệ khác lại là kết quả và ngược lại. Ăng-ghen nhận xét rằng:

“Nhân quả là những khái niệm chỉ có ý nghĩa nhân quả khi áp dụng vào một trường hợp cụ thể. Nhưng khi nghiên cứu trường hợp cụ thể đó trong mối liên hệ chung của nó với toàn thế giới thì các khái niệm đó lại gắn bó với nhau trong một khái niệm tác động qua lại phổ quát. rằng nhân quả luôn tương sinh, chuỗi nhân quả dài vô tận, không đầu không cuối, một hiện tượng nào đó được coi là nhân quả bao giờ cũng nằm trong một mối quan hệ nhất định nhất định.

Ông cũng tuyên bố:

“Nhân quả là biểu tượng biểu thị nhân quả khi áp dụng vào một trường hợp cụ thể, nhưng khi xem xét trường hợp cụ thể đó trong mối liên hệ chung của nó với toàn cục thì các nguyên nhân hội tụ, đan xen vào nhau thành biểu tượng của sự tương tác phổ biến trong đó nhân và quả là luôn thay thế cho nhau: cái gì ở đây hay bây giờ là nguyên nhân, cái gì ở đây hay lúc khác là kết quả, và ngược lại.

Điều này xảy ra khi chúng ta xem xét các sự vật, hiện tượng trong những mối liên hệ khác nhau. Sự vật trong mối quan hệ này là nguyên nhân, trong mối quan hệ khác là kết quả và ngược lại.

Một hiện tượng nào đó là kết quả của một nguyên nhân nào đó, nguyên nhân này lại trở thành nguyên nhân của hiện tượng thứ ba… Và quá trình này cứ tiếp diễn mãi tạo nên một chuỗi nhân, quả vô tận. Không có bắt đầu hay kết thúc cho trình tự đó.

2.4. Tìm hiểu phương pháp luận:

Bằng việc phát hiện mối quan hệ biện chứng giữa nguyên nhân và kết quả, triết học Mác – Lênin đã đưa ra một số hàm ý phương pháp luận để vận dụng mối quan hệ này vào thực tiễn và tư duy, đó là:

Mối quan hệ nhân quả là khách quan và phổ biến, tức là không có sự vật, hiện tượng nào trong thế giới vật chất mà không có nguyên nhân. Nhưng không phải ai cũng có thể nhận thức ngay được tất cả các nguyên nhân.

Nhiệm vụ của ý thức khoa học là phát hiện ra nguyên nhân của các hiện tượng trong tự nhiên, xã hội và tư duy để giải thích các hiện tượng đó. Muốn tìm nguyên nhân thì phải tìm trong thế giới hiện thực, trong chính những sự vật, hiện tượng tồn tại trong thế giới vật chất chứ không phải trong đầu óc con người, tách rời khỏi thế giới hiện thực.

Một tác động có thể do nhiều nguyên nhân gây ra. Những nguyên nhân này có vai trò khác nhau trong việc định hình kết quả. Vì vậy, trong hoạt động thực tiễn, chủ thể phải phân loại nguyên nhân, phát hiện nguyên nhân cơ bản, nguyên nhân chủ yếu, nguyên nhân bên trong, nguyên nhân bên ngoài, nguyên nhân chủ quan, nguyên nhân khách quan, v.v…, phải hiểu rõ chiều hướng tác động của các nguyên nhân đó. , thì các biện pháp thích hợp được thực hiện để tạo điều kiện cho nguyên nhân có tác động tích cực hoạt động và hạn chế hoạt động của nguyên nhân có tác động tiêu cực. Vì nguyên nhân bao giờ cũng có trước kết quả nên để tìm ra nguyên nhân của một hiện tượng cần phải tìm trong sự kiện các mối liên hệ đã xảy ra trước khi xảy ra hiện tượng.

2.5. Ứng dụng của cặp nhân quả trong thực tế:

Còn về bản chất quan hệ nhân quả thì con người càng nghiên cứu càng thấy rõ. Khi biết được những hệ quả do sự tác động qua lại lẫn nhau giữa các sự vật, hiện tượng trong tự nhiên, con người có thể tận dụng nguồn năng lượng vô cùng to lớn để phục vụ tốt hơn cho nhu cầu của con người.

Ví dụ Biết rằng hiện tượng thủy triều là do sức hút của mặt trăng làm nước biển cuốn đi tạo thành những đợt thủy triều tràn vào đất liền, con người có thể lợi dụng nó để phát điện.

Đồng thời, con người vận dụng mối quan hệ nhân quả của các hiện tượng tự nhiên để thấy được tác hại mà các hiện tượng đó gây ra.

Mối quan hệ nhân quả trong lĩnh vực xã hội, tức là trong lĩnh vực hoạt động của con người, phức tạp hơn nhiều. Mối quan hệ nhân quả này có đặc điểm thứ nhất là nó chỉ xuất hiện khi có hoạt động của con người. Đặc điểm này có thể đúng hoặc không đúng trong các lĩnh vực khác nhau. Có những hoạt động được coi là hoạt động có ý thức của cá nhân, nhưng lại là hoạt động vô thức đối với cộng đồng. Chủ thể hoạt động bao giờ cũng xuất phát từ lợi ích của bản thân, nhưng tác động của nó đối với đời sống xã hội lại phụ thuộc vào các mối quan hệ và hậu quả xã hội mà nó gây ra.

Ví dụ, Lợi nhuận của việc buôn bán ma túy rất cao nên những kẻ buôn bán ma túy sẽ không từ bỏ mọi hành vi thúc đẩy việc buôn bán ma túy để thu lợi nhuận. Dưới góc nhìn của cộng đồng đó là một hành động rất tai hại, một hành động có thể nói là một hành động tự sát. Tuy nhiên, không thể ngăn chặn những tác động này trong một sớm một chiều nếu không nghiên cứu các mối quan hệ lợi hại ảnh hưởng đến mối quan hệ nhân quả.

Vì vậy, nghiên cứu mối quan hệ nhân quả trong đời sống xã hội cũng chính là nghiên cứu mối quan hệ ảnh hưởng về mặt lợi ích. Lợi ích do tác động nào tạo ra, nó mang lại hậu quả gì, đây chính là mục đích nghiên cứu mối quan hệ nhân quả trong đời sống của cộng đồng.

Tóm lại, nhân quả được thể hiện trong nhiều lĩnh vực. Nhưng trong lĩnh vực nào con người cũng phải luôn học hỏi, nghiên cứu để khắc phục, tránh những hậu quả xấu do ảnh hưởng gây ra. Ngược lại, chúng ta cũng có thể tận dụng mối quan hệ nhân quả này để phục vụ cuộc sống của mình.